Malta siedem tysięcy lat historii

Maleńka Mata to ponad siedem tysięcy lat historii. Znajdziemy tu ślady ludzi z neolitu, Rzymian, pierwszych chrześcijan, islamu, konkwistadorów hiszpańskich, rewolucji francuskiej, korony brytyjskiej, Zakonów Krzyżackich, po od niedawna, niepodległe Państwo Maltańskie.

W tym wpisie znajdziecie:

• kilka porad o zwiedzaniu Malty;
• opis najpopularniejszych zabytków na Malcie i Gozo;
• transport publiczny na Malcie;
• mapa zabytków Malty.

W innych naszych wpisach o Malcie:

• zabytki Valletty >>>
• piękno przyrody maltańskiej i jej uroki turystyczne >>>

Akwedukt na wyspie Gozo.

   Przed wyjazdem analizując dostępne listy „must see” na Malcie, czytając o zabytkach i atrakcjach w poszczególnych miastach, doszliśmy do wniosku, że na maleńkich wyspach skoncentrowano pamiątki po wszystkich epokach historii. Co dało nam pewność, że nie będziemy się nudzić.

   Najciekawsze miejsca rozsypane są po całym obszarze wysp. Warto więc zrobić sobie dobry plan uwzględniając położenie, czas otwarcia i dostępność na kartach Maltapass. My zaopatrzyliśmy się w kartę Maltapass https://maltapass.com.mt/en/home.htm, która uprawnia do darmowych wejść do większości atrakcji. Czy warto kupić Maltapass? To zależy ile chcecie zwiedzić i zobaczyć. Dla każdego odpowiedź jest indywidualna. Trzeba pamiętać, że karta nie daje wstępu do wszystkich atrakcji. W wielu atrakcjach są zniżki dla dzieci i niepełnosprawnych. Jednak kupowanie każdego biletu osobno jest znacznie droższe. My kupiliśmy, nam się opłacało i byliśmy zadowoleni.

   Celowo nie podajemy godzin otwarcia obiektów oraz cen, bo one dość często się zmieniają i dlatego najlepiej sprawdzić to samemu przed wyjazdem. Polecamy oficjalną stronę https://heritagemalta.org – są tam opisane największe zabytki i atrakcje Malty wraz z dniami, godzinami otwarcia i kosztem biletów.

   I bardzo ważne – do wszystkich atrakcji dojedziemy komunikacją publiczną, ale o tym na końcu wpisu.

Valletta – Stolica Malty, przepiękna, maleńka, warta odwiedzin w dzień i wieczorową porą. Większość turystów zaczyna zwiedzanie od Valletty choćby z tego powodu, że tutaj zbiegają się prawie wszystkie linie autobusowe. Na temat Valletty znajdziecie osobny  wpis >>>

Wyspa Malta

   Według nas atrakcja numer jeden Malty to Katakumby św. Pawła oraz św. Agaty (St. Paul’s Catacombs, Agatha’s Catacombs) w Rabacie.

Katakumby św. Pawła – Rabat

Katakumby św. Pawła to labirynt podziemnych grobowców będących miejscem pochówku pierwszych Chrześcijan, Żydów i pogan (innych religii). To tu na Malcie św. Paweł miał się ukrywać po tym jak statek transportujący go do Rzymu rozbił się o tutejsze skały.

Krypty i katakumby św. Agaty o łącznej powierzchni ponad 4000 m², znane są z niespotykanych malowideł ściennych. Wchodząc tam mamy wrażenie podróży do czasów narodzin chrześcijaństwa.

Katakumby leżą administracyjnie w Rabacie,  a tak naprawdę najlepiej wysiąść w Mdinie i przejść się pieszo 3-5 minut do katakumb.

Katakumby św. Pawła – Rabat

Dom Rzymski (Domvs Romana) w Rabacie – małe, kameralne muzeum wybudowane na pozostałościach prawdziwej rzymskiej kamienicy, datowanej na I wiek p.n.e. Możemy tam obejrzeć oryginalne mozaiki z okresu rzymskiego, posągi, szkło, maski, elementy kolumn, a nawet grób ze szkieletem. Możemy też podziwiać znajdujący się obok teren wykopalisk.

Dom Rzymski – Mdina

Oryginalne mozaiki w Domu Rzymskim – Mdina

Birgu  – przepiękne miasto leżące po przeciwnej stronie Grand Harbour (Wielkiego Portu) niż Valletta, pomiędzy dwoma zatokami. Całość pochodzi z czasów Joannitów i jest mocno ufortyfikowana. Znajdziemy tu:

• Pałac Inkwizytora – siedziba maltańskiej Inkwizycji. Można w nim zwiedzać salę sądową, cele więzienne i dziedziniec, na którym odbywały się egzekucje. Budynek jest jednym z kilku tego rodzaju pałaców przetrwałych na świecie, i jedynym otwartym dla publiczności.
• Fort Świętego Anioła – stanowiący eksterytorialną posiadłość Suwerennego Zakonu Maltańskiego.
• Fort San Salvatore z 1724 roku.
• Kościół św. Wawrzyńca
• Muzeum Morskie Malty – (Malta Maritime Museum) – Malta związana jest z morzem, dlatego jest to jedno z największych muzeów na Malcie. Zobaczymy tu morską historię Malty od czasów prehistorycznych po współczesne. Kolekcja jest imponująca. Zawiera ponad 20 tysięcy eksponatów.
• Malta at War Museum – muzeum poświęcone roli Malty w II wojnie światowej (nie mylić z Narodowym Muzeum Wojny w Vallettcie). Mieści się w koszarach i wykutym w skale schronie przeciwlotniczym. Kolekcja zawiera bogatą kolekcję broni, mundurów, dokumentów i odznaczeń. Mała Malta odegrała dużą rolę w tej strasznej wojnie.

Sam Pałac tak bardzo reklamowany i polecany, nie zrobił na nas wielkiego wrażenia, wręcz byliśmy zawiedzeni, jednak miasto Birgu naprawdę warte jest odwiedzenia.

Birgu

Mury i brama Mdiny

Mdina – Miasto ciszy – piękne średniowieczne miasto otoczone murami. Mdina była kiedyś stolica Malty. Nazywana jest miastem ciszy, ponieważ tylko mieszkańcy i służby porządkowe mają prawo dno niego wjechać. Zapewnia to spokojną relaksującą atmosferę w trakcie spacerów po wąskich, krętych uliczkach.
W Mdinie możemy zwiedzić:

• przepiękne kościoły w tym  Katedrę Świętego Pawła – najpiękniejszy przykład maltańskiego baroku;
• cytadelę;
• Muzeum Historii Naturalnej (Natural History Museum);
• Mdina Dungeos – muzeum tortur. Najprawdziwsze lochy w których torturowano więźniów. Poznamy tu mroczną część historii Malty.

Najładniejszy widok na mury Mdiny rozpościera się z doliny, którą przebiega szosa i jedzie autobus publiczny. Więc wypatrujcie przez okna lub wysiądźcie specjalnie na przystanku.

Mdina – Miasto ciszy – dosłownie

Świątynie megalityczne, czyli wykonane w okresie neolitu i brązu z wielkich bloków skalnych, możemy spotkać na całym obszarze Malty. Niewiele wiadomo o ich twórcach ani o ich przeznaczeniu. Jednak rozmiar i potrzebna energia do ich postawienia (przypomnijmy ponad pięć tysięcy lat temu) robią wrażenie do dzisiaj.

Budowle megalityczne na Malcie

Świątynie Tarxien – datowane na ponad 3000 lat p.n.e. Pod wielkim namiotem znajdziemy oryginalne i zrekonstruowane sale z wielkich obrobionych kamieni ozdobionych motywami olbrzymich zwierząt i ludzi.

Ħal Saflieni Hypogeum – 3 poziomowa podziemna budowla z około 2500 roku p.n.e. Jako nieliczne przetrwało w niemal nienaruszonym stanie. To stąd pochodzi Śpiąca Wenus, którą podziwiamy w muzeum Archeologicznym w Vallettcie.

Świątynie megalityczne Ħaġar Qim i Mnajdra. Te świątynie to wyjątkowe zabytki architektury dużo starsze niż piramidy w Egipcie, Ameryce czy Stonehenge. Wraz z megalitycznymi strukturami w miejscowości Ġgantija na Gozo zaliczane są do najstarszych budowli kamiennych na świecie.

Budowle megalityczne w Ġgantija 

Rotunda w Moście nocą.

Rotunda w miejscowości Mosta (Kościół Wniebowzięcia Matki Bożej) – Przepiękna, monumentalna budowla z XIX w. Ma dziewiątą co do wielkości niepodpartą kopułę na świecie i trzecią co do wielkości w Europie. To jeden z ważniejszych dla Maltańczyków kościołów. Maltańczycy wierzą, że są pod specjalna opieką Maryi, a wydarzenie w rotundzie jest jej potwierdzeniem.

Podczas II wojny światowej 500 kilogramowa bomba zrzucona przez Luftwaffe przebiła strop rotundy i spadła pomiędzy grupę modlących się w kościele osób. Bomba na szczęście nie wybuchła. Na pamiątkę tego wydarzenia w zakrystii umieszczono replikę bomby z napisem „Cud Bomby, 9 kwietnia 1942″.

Wojenna historia Malty przedstawiona jest w podziemnym muzeum obok Rotundy.

Pałac Parisio z ogrodami – zwany „Miniaturowym Wersalem” w Nexxar. W pałacu obejrzymy cenne obrazy, meble i wspaniałe, bogato zdobione barokowe wnętrza. Wrażenie potęguje piękny ogród w stylu włoskim.

Marsaxlokk – najpopularniejsza wioska rybacka na Malcie. Głównie ze względu na swoją fotogeniczność i flotą kolorowych łodzi luzzu.

Marsaxlokk

Wyspa Gozo

   Główną i największą atrakcją Gozo jest ufortyfikowana Cytadela w Victorii – największym mieście tej wyspy.  Cytadela pochodzi z czasów Rzymskich, chociaż dzisiaj już raczej z tych czasów nic nie znajdziemy, gdyż była ona wielokrotnie przebudowywana, przez Joannitów i Turków..

Cytadela w mieście Victoria – wyspa Gozo

Wstęp do Cytadeli jest bezpłatny, płacimy tylko za wstępy do znajdujących się tutaj muzeów. Można kupić jeden wspólny bilet lub skorzystać z karty Maltapass. Na terenie cytadeli możemy odwiedzić:

• Katedrę Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny;
• Muzeum Folkloru;
• Stare więzienie;
• Muzeum Archeologii;
• Muzeum Przyrodnicze;

Naszym zdaniem muzea same w sobie nie mają wielkiej wartości poznawczej w odróżnieniu od murów samej Cytadeli i spaceru po nich.

Cytadela wewnątrz murów – Victoria – wyspa Gozo

   Na Gozo znajdziemy też kilka ciekawych i klimatycznych wiosek jak Xlendi czy Marsalforn, gdzie można smacznie zjeść i odpocząć z dala od turystycznego zgiełku.

   Tu kończymy naszą opowieść o atrakcjach Malty, nie dlatego, że temat jest wyczerpany, ale dlatego, że bogactwo historyczne Malty wymaga napisania pokaźnej książki, niemożliwe jest zawarcie ich w jednym artykule na blogu. Jeżeli pewnego dnia taka książka powstanie, będzie bestsellerowym połączeniem awanturniczej powieści historycznej z obyczajową powieścią o losach wspaniałych ludzi.

   Dlatego zachęcamy do samodzielnego odkrywania Malty, a zapewniamy, że zaskoczy Was na każdym kroku.

Transport publiczny na Malcie.

Maltę warto zwiedzać komunikacją publiczną. Jest ona na tyle mała, a komunikacja na tyle rozwinięta, że najekonomiczniej jest wybrać właśnie tą formę przemieszczania się. Podkreślamy słowo ekonomicznie. Za 21 euro mamy możliwość podróżowania swobodnie dowolną ilość razy dowolnym autobusem (prawie bo bez nieistotnych TB) przez tydzień. Ilość linii autobusowych jest ogromna i dojeżdżają praktycznie w każdy zakamarek wysp Malta jak i Gozo. Niestety na tym zalety się kończą, a napotykamy dwa dość istotne problemy, które dawały nam się ostro we znaki.

Jak można powiększyć wyspę, która ma wielkość dużego Polskiego miasta (około 27×14 km) ? Puścić linie autobusową wszelkimi możliwymi zakrętami i miasteczkami. W teorii z punktu A do punktu B oddalonego o zaledwie kilka kilometrów jedziemy godzinę pokonując dobre 30 kilometrów.

Jednak najciekawszy jest rozkład jazdy. Oficjalnie można nawet zainstalować sobie aplikację z rozkładem i wyszukiwarką połączeń, ale … rozkład w aplikacji nie współgra z rozkładem na przystankach , a co najważniejsze autobusy nie kursują według tych rozkładów. Zdarza się czekać nawet ponad godzinę na autobus, które niby jadą i nagle znikają z rozkładu.

Mimo to jazda autobusem to ciekawa przygoda, dzięki której można, za każdym razem poznać całą wyspę.

Co innego promy na Gozo. Kursują co godzinę, a w szycie co pół, są punktualne, szybkie i nie drogie. Czas rejsu około 30 minut, płatne tylko przy powrocie z Gozo na Maltę.

Prom na Gozo

<<< zobacz też inne wpisy z Malty >>>

<<< galeria zdjęć z Malty >>>

Mapa głównych atrakcji Malty